Openbaarheidsdag 2025: Burgemeesters in oorlogstijd, politiek veroordeelden en vaccinatie
Assen - Aan het begin van elk jaar komt een flinke hoeveelheid archiefstukken beschikbaar voor onderzoekers. Het gaat om documenten die nog niet, of alleen onder voorwaarden, in te zien waren. Ook in het Drents Archief zijn vanaf vandaag stukken in te zien, die niet eerder openbaar waren.
In het archief van het Kabinet van de Gouverneur, de oude benaming voor de Commissaris van de Koning(in), zijn enkele dossiers na 75 jaar openbaar geworden. Interessant zijn met name de stukken over de rol van Drentse burgemeesters tijdens de Tweede Wereldoorlog. In Beilen doet veldwachter Viëtor verslag van de arrestatie van burgemeester Hendrik Jacob Wytema op 2 oktober 1942. De Duitsers geven die avond het bevel om alle Joodse inwoners op te pakken. Wytema weigert en wordt gearresteerd. Hij vraagt of hij nog afscheid mag nemen van zijn vrouw en kinderen, maar dat wordt hem niet toegestaan. Als zijn bewakers aan het telefoneren zijn, weet Wytema op de fiets te ontsnappen. De achtervolging wordt met een auto ingezet en er wordt op hem geschoten. Wytema belandt alsnog in het Huis van Bewaring in Assen. Die avond worden er 36 Joden uit Beilen naar Kamp Westerbork gebracht.
Politiek veroordeelden
Enkele onderdelen uit het archief van de Rijkswerkinrichtingen te Veenhuizen zijn na 75 jaar beschikbaar gekomen. Het gaat onder meer om maandelijkse inschrijvingslijsten van politiek veroordeelden uit de periode mei 1947 tot en met januari 1949. De mannen die voor collaboratie of oorlogsmisdaden veroordeeld zijn, komen uit het hele land. De lijsten vermelden voor welk gerechtshof ze veroordeeld zijn, hun straf, de aankomstdatum en vaak ook vanuit welke interneringsplek ze overgeplaatst zijn. Sommige gevangenen krijgen in april 1948 gratie, aan anderen wordt gratie verleend als ze in Nieuw-Guinea gaan dienen.
Een beruchte naam in de lijsten van Veenhuizen is Wehrmachtsbefehlshaber Friedrich Christiansen. Hij gaf bevel tot de vergeldingsactie in het Gelderse Putten, waarbij alle volwassen mannen werden opgepakt en van wie er slechts 48 na de oorlog terugkeerden. Christiansen werd veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf.
Vaccinaties in de jaren 60
De laatste jaren zijn er zorgen over de lage vaccinatiegraad tegen besmettelijke ziektes zoals kinkhoest. Begin jaren 60 is het Drentse Groene Kruis juist erg tevreden over de opkomst van meer dan 90% bij de vaccinaties tegen Difterie, Kinkhoest, Tetanus en Poliomyelitis, ook wel de DKTP-prikken genoemd. Dat is te lezen in rapporten die dit jaar openbaar zijn geworden. De pokken-entingen liggen altijd wat moeilijker vanwege principiële tegenstanders, aldus een verslag uit 1966. In dat jaar zijn er vier Drentse gemeenten waarin de pokkenvaccinatiegraad onder de 80% ligt, de gemeente Oosterhesselen scoort zelfs onder de 70%.
Behalve deze documenten zijn er veel stukken openbaar geworden uit de archieven van rechtbanken, notarissen, kerken en zuivelfabrieken. De volledige lijst is te vinden op de website van het Drents Archief.
