De bibliotheek in Meppel bestaat vandaag precies 100 jaar. Daarmee is het de oudste bibliotheek van de provincie. Tegenwoordig is de bibliotheek gevestigd aan de Marktstraat, maar daar stond die oorspronkelijk niet.
De oorsprong van de Meppeler bibliotheek bevindt zich op de Wheem. In 1922 komt er een leeszaal in het Wheemgebouw, waar tegenwoordig Grand Café de Wheem zit. Het idee was dat die zaal op de bovenverdieping zou komen, maar dat blijkt te duur. Geschatte kosten komen rond de 20.000 gulden uit.
Daarom is het plan gewijzigd en komt de zaal op de begane grond. Dat kostte zo’n 4500 gulden. Maar een centrale verwarming werd niet aangelegd, dat zou dan weer te veel geld kosten.
Boeken en tijdschriften
Maar met alleen een locatie is er nog geen bibliotheek. Er zijn ook boeken nodig. Vanuit de Maatschappij tot Nut van ’t Algemeen uit Amsterdam is er 500 gulden beschikbaar om boeken aan te schaffen. Daarnaast schonk de Meppeler afdeling van deze maatschappij de volledige boekerij, bestaande uit 1700 boeken. Dat deed ze wel onder een voorwaarde: dat een der zalen van het Wheemgebouw in onderling overleg gratis beschikbaar zou komen als het Nut een cursus wilde geven.
Ook andere verenigingen schenken boeken aan de bibliotheek.
Tegenvallende bezoekersaantal
In 1923, het eerste volle jaar dat de leeszaal was geopend, komen er 9354 bezoekers. “Onbekendheid met datgene wat de leeszaal biedt is ongetwijfeld de reden dat het bezoek nog niet sterker vermeerdert”, schrijft het bestuur destijds over het teleurstellende aantal. “De binnenkort verschijnende catalogus kan verbetering brengen.”
Maar beter worden de bezoekersaantallen niet. In 1929 is het teruggelopen naar nog geen 7000 bezoekers. Voor de oorzaak wordt door het bestuur naar de opkomende radio gewezen en op het aantal boeken. Ondanks dat het aantal boeken in zes jaar is verdubbeld, zouden bezoekers te snel zijn uitgelezen. Hier speelde echter ook wat anders mee: met dit argument, hoopt het bestuur dat particulieren en instanties boeken komen brengen.
Brand
In de tussentijd is de leeszaal uitgebreid met een kinderbibliotheek, die in 1924 van start gaat. Datzelfde jaar lijkt de hele bibliotheek verloren te gaan. Er breekt brand uit in het Wheemgebouw. De brand ontstaat op de bovenverdieping, waar de Kamer van Koophandel voor Drenthe en Noordwest-Overijssel haar kantoor heeft.
De bibliotheek heeft een portie geluk. De brand wordt snel ontdekt door voorbijgangers, die de brandweer signaleren. En waar is de brandweer gevestigd? Pal naast het pand. De bibliotheek blijft bespaard.
Honderd gulden huur
Niet alleen blijven de bezoekers achter in de eerste tien jaar, ook de financiën zijn een zorgenkindje. Daarom besluit de gemeente om de huur van 100 gulden in 1927 te verlengen met vijf jaar. Pas in de jaren dertig kan de huur verhoogd worden, naar een ‘passende’ 400 à 500 gulden.
De bibliotheek doet het vooral goed in de eerste jaren van de Tweede Wereldoorlog. In 1943 worden er bijna 60.000 boeken uitgeleend en het bestuur spreekt in het jaarverslag van 1944 over een ‘hausse’ aan uitgeleende boeken.
Slachtoffers
De leeszaal kan blijven functioneren tot in oktober 1944. Dan wordt ze gevorderd om onderdak te bieden aan slachtoffers van de razzia’s in de grote steden, die op doortocht in Meppel een onderkomen moesten krijgen. De bibliotheek verandert in een stal met stro en kribben.
Drie weken na de bevrijding is de leeszaal weer terug in bedrijf. Zo’n beetje alle boeken die tijdens de bezetting werden meegenomen, zijn teruggevonden. Slechts honderd boeken zijn definitief verdwenen.
Uitbreiding naar cultureel centrum
Het gaat daarna goed met de bibliotheek. En het is eind jaren vijftig tijd voor een uitbreiding. Er liggen plannen om van het Wheemgebouw een cultureel centrum te maken. De brandweerkazerne maakt plaats voor nieuwbouw voor de jeugdbibliotheek. Het achterste gedeelte van het gebouw wordt volledig opnieuw opgebouwd en bovenin het gebouw komen twee ruimtes voor tentoonstellingen. In 1966 is alles klaar en volgt de opening van het culturele centrum.
Twee jaar later is er opnieuw ruimtegebruik, en in 1972 trekt het bestuur aan de bel. In dat jaar is het aantal boeken sinds 1966 met meer dan de helft toegenomen, het aantal uitleningen verdubbeld naar 130.000 en is het aantal lezers met 70 procent gegroeid naar 3400. Uiteindelijk wordt het hele Wheemgebouw ingericht voor bibliotheek, wat het einde betekent dat de expositieruimtes. Waar de jeugdbibliotheek zat, komt een studie- en leeszaal. De jeugdbibliotheek verhuist naar de bovenverdieping. Tegenwoordig zit Greving & Greving in het pand waar vroeger de jeugdbibliotheek zat.
Huidige locatie
In 1993 verlaat de bibliotheek de Wheem. Dan volgt de verhuizing naar de Marktstraat, de huidige locatie. Daar is het aantal vierkante meters driemaal zo veel als in de Wheem.
Tegenwoordig telt de bibliotheek 65.651 boeken en meer dan 1000 tijdschriften. Vorig jaar trok de bibliotheek aan de Marktstraat 46.017 bezoekers en werden er 135.550 boeken uitgeleend. Dat is minder dan in 2020, toen het om 172.194 uitgeleende boeken ging. In de jaren voor corona, 2019 en 2018, ging het om bijna 250.000 uitgeleende boeken. De bibliotheek in Meppel telde eind vorig jaar 8757 leden, tegenover 9050 in 2020.
